Cuộc trò chuyện của chúng tôi được thực hiện cho chuyên mục Chân dung nhân vật, trong một chiều đông rực nắng, cơn lạnh của mùa đông rơi rớt lại thoảng mùi nắng thu.

Có một cơ duyên rất tình cờ khi chính thầy Long mở ra cho tôi một câu chuyện bắt đầu từ người mẹ (một y tá) – người có công lớn trong việc vun đắp nhân cách của thầy, khiến cho mỗi lần đứng lớp, nhìn vào những đôi mắt hướng lên bục giảng, thầy muốn được đánh thức niềm say mê thú vị trong học trò. Môn Toán – môn học khô cứng, chưa bao giờ dễ dàng.

Phóng viên: Cơ duyên nào đưa một học sinh giỏi, ôm mộng làm bác sĩ lại rẽ sang sư phạm để làm thầy giáo, phải chăng đó là ý thích được xếp thứ hai sau giấc mơ làm bác sĩ?

Thầy giáo Cai Việt Long: Tôi sinh ra trong một gia đình – dòng họ có truyền thống theo nghề giáo. Mặc dù bố là kỹ sư thủy lợi, mẹ là y tá bệnh viện, lại có niềm mơ ước như tất cả dân giỏi “tự nhiên” (các môn Toán – Lý – Hóa) khác – muốn trở thành sinh viên y khoa. Cấp 2 chuyên Toán THCS Trưng Vương, cấp 3 học THPT Kim Liên với năng khiếu Vật lý vượt trội, ấy thế mà duyên số đưa tôi đỗ và Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, các mốc thời gian theo đuổi mơ làm thầy giáo thắp lửa từ đây. Năm 2010, tôi là một trong năm sinh viên Khoa Toán được vinh dự kết nạp Đảng khi còn ngồi trên giảng đường đại học.

Đại học ra, tôi vừa giảng dạy vừa đi học Cao học lý luận phương pháp giảng dạy môn Toán tại trường ĐH Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội để nâng cao trình độ.

 Phóng viên: Đọc qua bản lý lịch “khủng” của thầy, tôi nghĩ chắc con đường làm thầy giáo của thầy được coi là rực rỡ và suôn sẻ. Điều này có khi lại là bất lợi với người ưa thử thách như thầy?

Thầy giáo Cai Việt Long: Trái lại con đường trở thành giáo viên (biên chế) phải qua hai lần xôi hỏng bỏng không vì những lý do đáng tiếc lắm (cười), phải đến lần thứ 3 mới đạt, mới gắn bó chính thức với cấp 2 lớp “chuyên” Trường THCS Ngô Sĩ Liên – trước đó là giáo viên trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam…

Phóng viên: Được gắn bó, làm việc với các trường top đầu Việt Nam phải chăng có sự áp lực không hề dễ dàng với một thầy giáo trẻ, dù có hơn 10 năm kinh nghiệm?

Thầy giáo Cai Việt Long: Tôi không phân biệt học sinh trường top hay không, bất cứ lúc nào đứng trên bục giảng, cầm viên phấn trắng, với những trang giáo án mà đôi khi tôi phải mất vài đêm trắng để soạn.

Tôi luôn tìm tòi những phương pháp giảng dạy, cách giải những bài toán để từ khó trở thành bài toán phù hợp với năng lực của học sinh. Tôi đôi khi loay hoay với những con số khô khan và những hình vẽ đa chiều, làm thế nào để học sinh học hình và tưởng tượng được những hình vẽ không gian qua rất nhiều mô hình thực tế… Nói sao để các góc cạnh trở nên lấp lánh như cuộc sống sinh động hàng ngày. Để tìm ra cách truyền đạt đơn giản nhất cho học sinh của mình, tôi luôn tìm tòi những ví dụ thực tế dễ hiểu để giải thích cho các khái niệm các định lý trong môn Toán. Điều quan trọng nhất là Đơn giản hóa tất cả sự học – Đấy mới là chân lý.

Phóng viên: Lại nói về chuyện học sinh, có kỷ niệm nào khiến thầy nhớ nhất? Với thế giới học trò được ví von như “nhất quỷ nhì ma…”

Thầy giáo Cai Việt Long: Kỉ niệm nhiều vô số kể, bởi khi tôi đứng trên bục giảng với lũ học trò đáng yêu, tôi luôn nhìn thấy chính tôi ở trong bọn chúng.

Trước khi làm người lớn ai cũng có một tuổi thơ, mà vùng tôi (cười) lại là một tuổi thơ quậy lắm. Nhưng có một kỉ niệm mà tôi luôn day dứt, đó là lần về làm từ thiện ở huyện Bát Xát, Lào Cai, cùng đoàn giáo viên Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam. Khi nhìn thấy các em ngồi ngay ngắn, nghiêm túc trên sân trường nhưng chân các em đều xỏ tạm những đôi dép nhựa, nhìn những đôi chân trần bé bỏng không đi tất trong thời tiết giá lạnh mùa đông, cứ khiến trái tim tôi nhói lên – đến giờ nghĩ lại vẫn không quên được cảm giác đó.

Thiếu thốn trăm bề mà các em vẫn chăm chỉ đến trường, các thầy cô nơi ấy vẫn miệt mài đứng lớp, rất đáng trân trọng…

Phóng viên: Lại nói về sự khác biệt, phải chăng ở thầy có bí quyết riêng trong việc “truyền lửa” đến với học trò trong mỗi giờ lên lớp?

Thầy giáo Cai Việt Long: Với tôi, điều đầu tiên phải hiểu rõ nội dung mình đang dạy: Nội dung dạy đơn vị kiến thức bài tập được giáo viên chọn phù hợp với từng học sinh. Riêng với học sinh năng khiếu, đòi hỏi mức độ bài tập, vận dụng độ khó cao, cần đưa sự “tìm tòi” riêng cho học sinh trên con đường tìm lời giải. Tóm lại phải có sự liên hệ thực tiễn, ứng dụng vào cuộc sống thật dễ hiểu, dễ nhớ.

Phóng viên: Sau 1 năm đầy thành công và “cơn mưa” giải thưởng cho thầy và trò, thầy ước mong và có kế hoạch gì cho năm nay?

Thầy giáo Cai Việt Long: Năm 2021 đã đi qua một cách đầy biến động, khó quên với đại dịch COVID-19 diễn biến trên toàn cầu, nhưng chúng ta đã không bó tay, không lùi bước – trong nguy có cơ. Chính từ đây, giáo dục Việt Nam đã phát triển rất mạnh việc học trực tuyến, học sinh quen dần với việc tự học, một trong những kĩ năng mà đại đa số còn thiếu.

Tôi mong mỏi trong năm nay đại dịch được đẩy lùi, và mong hơn nữa, những học sinh thân yêu của mình biết đón nhận chủ động những giờ học đầy hứng thú từ môn toán và các môn khoa học khác. Riêng cá nhân tôi, sẽ tiếp tục truyền lửa cho học sinh mình, mong ngọn đuốc ấy sẽ mãi sáng, tiếp tục những bậc thang của tri thức…

Phóng viên: Cảm ơn thầy về cuộc trò chuyện này!